انواع اصلی زاماک
آلیاژهای زاماک معمولاً با کدهای Zamak 2، Zamak 3 ، Zamak 5 و Zamak 7 شناخته میشوند:
- زاماک ۲ (Zamak 2)
ویژگیها:
بالاترین مقدار مس (حدود ۳٪) بین انواع زاماک
کمی شکنندهتر از سایر انواع
مقاومت سایشی عالی
بهترین انتخاب برای قطعات تحملکننده نیرو
استحکام فشاری، کششی و سختی بسیار بالا
برای قطعاتی که نیاز به مقاومت مکانیکی زیاد دارند استفاده میشود.
اما:
به مرور زمان ممکن است دچار سختشدگی طبیعی شود.
این فرآیند باعث کاهش شکلپذیری و افزایش شکنندگی میشود.
کاربرد: چرخدندهها، قطعات صنعتی تحت بار، اتصالات فلزی مقاوم.
ترکیبات شیمیایی :(مقادیر تقریبی استانداردهای ASTM و DIN)
- روی : ≈ ۹۳٪
- آلومینیوم : ۳.۷٪ تا ۴.۳٪
- مس : ۲.۵٪ تا ۳٪
- منیزیم : ۰.۰۲٪ تا ۰.۰۵٪
خواص مکانیکی :(مقادیر تقریبی، بسته به شرایط ریختهگری)
- استحکام کششی: ۳۵۰–۴۰۰ MPa
- سختی: ۱۰۰–۱۲۰ HB
- ازدیاد طول: ۳٪ تا ۵٪ (کم)
- مقاومت سایشی: بسیار بالا
نکته: به دلیل مس بالا با گذشت زمان سختتر و شکنندهتر میشود. (Age-hardening)
تفاوتهای عملکردی در ریختهگری دایکست :
- سختتر ریختهگری میشود
- حساسیت بیشتر به تخلخل
- برای قطعات تحت بار و با ضخامت مناسب
- زاماک ۳ (Zamak 3)
- رایجترین و پرمصرفترین نوع زاماک
- پایداری ابعادی عالی
- قابلیت ریختهگری عالی، قیمت مناسب
- کاربرد در لولاها، قطعات الکترونیکی، بدنه دستگاهها
- استاندارد جهانی Zamak و مرجع سایر آلیاژها
- حدود ۴٪ آلومینیوم دارد که باعث:
- افزایش استحکام
- بهبود سیالیت مذاب
- کاهش انقباض و ایجاد دقت ابعادی
- مقدار بسیار کم منیزیم از اکسید شدن روی جلوگیری میکند.
ویژگی مهم: پایدارترین آلیاژ در طولانیمدت (کمترین تغییر ابعادی و تنشهای داخلی)
کاربردها: بدنه قطعات الکترونیکی، یراقآلات سبک، لولاها، قطعات تزئینی با آبکاری معمول.
دلیل محبوبیت: هزینه پایین، ریسک پایین در تولید، تلفات کمتر.
هدف : ترکیب استاندارد با کمترین اعوجاج و بهترین پایداری ابعادی
ترکیبات شیمیایی : (مقادیر تقریبی استانداردهای ASTM و DIN)
- روی (Zn) : حدود ۹۶٪ تا ۹۷٪
- آلومینیوم (Al) : %3.7 تا ۴.۳٪
- منیزیم (Mg) :0.02 ٪ تا ۰.۰۵٪
- مس(Cu ) : حداکثر ۰.۲۵٪
خواص مکانیکی :(مقادیر تقریبی، بسته به شرایط ریختهگری)
- استحکام کششی: ۲۸۰–۳۰۰ MPa
- سختی برینل: ۸۲–۸۵ HB
- ازدیاد طول: ۷٪ تا ۱۰٪
- مقاومت ضربهای: متوسط
تفاوتهای عملکردی در ریختهگری دایکست :
- بهترین سیالیت نسبت به قیمت
- کمترین ریسک داغدار شدن (Hot cracking)
- انقباض کنترلشده
- مناسب قطعات متوسط و عمومی
- زاماک ۵ (Zamak 5) : نسخه تقویتشده با مس بیشتر
- مشابه زاماک ۳ اما با افزایش ۰.۵–۱٪ مس
اثر مس:
- افزایش استحکام کششی و مقاومت ضربهای
- افزایش سختی سطحی
- بهبود قابلیت آبکاری و پولیش
- از طرف دیگر، مس زیاد میتواند:
- کمی از سیالیت بکاهد
- خطر اعوجاج را کمی بالا ببرد
- قابلیت پولیشکاری و آبکاری بهتر
- مناسب برای قطعات تزئینی یا مکانیکی مانند دستگیرهها، یراقآلات و قطعات خودرو
ترکیبات شیمیایی :(مقادیر تقریبی استانداردهای ASTM و DIN)
- روی: ۹۴.۸٪ تا ۹۶٪
- آلومینیوم: ۳.۷٪ تا ۴.۳٪
- مس: ۰.۷۵٪ تا ۱.۲۵٪
- منیزیم: ۰.۰۲٪ تا ۰.۰۵٪
تفاوت کلیدی: مسِ بیشتر برای استحکام و قابلیت پولیش بالاتر.
خواص مکانیکی :(مقادیر تقریبی، بسته به شرایط ریختهگری)
- استحکام کششی: ۳۲۰–۳۵۰ MPa
- سختی: ۹۰–۹۵ HB
- ازدیاد طول: ۵٪ تا ۸٪
- مقاومت ضربهای: بالاتر از Zamak 3
- زاماک ۷ (Zamak 7 )
- نسخه تصفیهشده و با ناخالصی کمتر از زاماک ۳
- سیالترین و مناسب برای قطعات ظریف و با جزئیات زیاد
- مناسب برای قطعات کوچک الکترونیکی یا تزئینی
- مقدار آلومینیوم کمی کمتر و منیزیم بسیار کنترلشده
- نتیجه:
- روانریزی فوقالعاده
- کمترین میزان تخلخل
- مناسب قالبهای بسیار پیچیده با دیوارههای نازک
- دقت ابعادی بالاتر از زاماک ۳
کاربرد : قطعات کوچک الکترونیکی، قطعات تزئینی ظریف، قطعات ابزارهای دقیق.
ترکیبات شیمیایی :(مقادیر تقریبی استانداردهای ASTM و DIN)
- روی: ۹۶.۵٪ تا ۹۷.۵٪
- آلومینیوم: ۳.۵٪ تا ۴٪
- منیزیم: ۰.۰۱٪ (بسیار کم)
- ناخالصیها: کنترلشده و بسیار پایین
هدف: سیالیت بسیار بالا برای قطعات ظریف.
خواص مکانیکی : (مقادیر تقریبی، بسته به شرایط ریختهگری)
- استحکام کششی: حدود ۲۷۵–۲۹۰ MPa
- سختی: ۷۵–۸۰ HB
- ازدیاد طول: ۱۰٪ تا ۱۲٪
- مقاومت ضربهای: خوب
جمعبندی کاربردها
زاماک ۲ : سختترین و مقاومترین، اما شکنندهتر در بلندمدت
زاماک۳: : استاندارد و پایدار، بهترین انتخاب برای کاربردهای عمومی
زاماک ۵ : مقاومتر و مناسب برای قطعات آبکاریشونده و مکانیکی
زاماک ۷ : بهترین سیالیت و مناسب قطعات کوچک و ظریف