سولفات روی چیست؟ (Zinc Sulfate)
سولفات روی (Zinc Sulfate) یکی از مهمترین ترکیبات معدنی روی است که در صنایع مختلف از کشاورزی تا داروسازی و صنایع فلزی کاربرد گستردهای دارد. این ماده معمولاً به صورت پودر سفید یا کریستالهای بیرنگ تولید میشود و به دلیل حلپذیری بالا در آب، بهطور گسترده در فرمولاسیونها و فرایندهای صنعتی استفاده میگردد.
سولفات روی با فرمول شیمیایی ZnSO₄ یک نمک معدنی است که از ترکیب روی و اسید سولفوریک تشکیل میشود.
این ماده در شکلهای مختلف مانند:
- سولفات روی مونو (آبدار)
- سولفات روی هفت آبه
- سولفات روی خشک
در بازار عرضه میشود.
سولفات روی بهدلیل نقش حیاتی عنصر روی در گیاهان، حیوانات و بدن انسان، در کشاورزی، خوراک دام و صنایع دارویی کاربرد ویژهای دارد.
خواص فیزیکی و شیمیایی سولفات روی
- ویژگیهای کلیدی
- رنگ: سفید یا بیرنگ
- حلالیت: کاملاً محلول در آب
- بو: بدون بو
- جرم مولکولی: ۱۶۱.۴۷ گرم بر مول
- شکل: پودر یا کریستال
- نقطه ذوب: حدود ۶۸۰ درجه سانتیگراد
این خصوصیات باعث شده که سولفات روی مادهای مناسب برای کاربردهای محلولی و صنعتی باشد.
کاربردهای سولفات روی
سولفات روی یکی از پرمصرفترین نمکهای روی در صنعت است. در ادامه، مهمترین کاربردهای آن را بررسی میکنیم:
- کشاورزی (کود سولفات روی)
روی یکی از ریزمغذیهای ضروری برای رشد گیاهان است. کمبود روی در خاک باعث کاهش رشد، کاهش عملکرد و زردی برگها میشود.
سولفات روی بهترین منبع تأمین روی در کشاورزی است.
مزایا در کشاورزی
- افزایش رشد ریشه
- بهبود فتوسنتز
- افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش
- افزایش عملکرد محصول
محصولات حساس به کمبود روی
گندم، برنج، ذرت، مرکبات، پسته، سیب، باغات انگور و صیفیجات
- خوراک دام و طیور
در صنعت دامداری، سولفات روی بهعنوان مکمل غذایی جهت تأمین روی مورد نیاز بدن حیوانات استفاده میشود.
مزایا
- تقویت سیستم ایمنی
- رشد بهتر و افزایش وزن
- بهبود سلامت پوست و پشم
- صنعت داروسازی و پزشکی
سولفات روی در تولید داروها و محصولات پزشکی مانند:
- قطرههای چشمی
- مکملهای خوراکی روی
- محلولهای ضدعفونیکننده
- کرمها و پمادهای پوستی
استفاده میشود.
- صنایع شیمیایی و فلزی
در صنایع مختلف نیز کاربرد دارد:
تولید رنگ و پیگمنت
تولید الیاف مصنوعی
آبکاری فلزات
بهبود خواص ضدخوردگی
استفاده در باتریسازی
روش تولید سولفات روی
سولفات روی عمدتاً به دو روش تولید میشود:
- واکنش مستقیم روی فلزی با اسید سولفوریک
رایجترین روش صنعتی
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂↑
- استفاده از خاک روی یا کنسانتره روی
در این روش، مواد اولیه معدنی پس از خالصسازی به سولفات روی تبدیل میشوند.
ایمنی سولفات روی
سولفات روی (ZnSO₄ ) یک ماده شیمیایی نسبتاً کمخطر است، اما در صورت تماس نادرست یا استنشاق گرد و غبار آن، میتواند مشکلات پوستی، تنفسی و چشمی ایجاد کند. رعایت نکات ایمنی هنگام حملونقل، نگهداری و مصرف این ماده ضروری است.
- خطرات احتمالی سولفات روی (Hazards)
اگرچه سولفات روی جزو مواد کمخطر طبقهبندی میشود، اما در موارد زیر میتواند آسیبرسان باشد:
تماس با چشم
- ایجاد سوزش
- التهاب و قرمزی
- آبریزش چشم
تماس با پوست
- ایجاد قرمزی و حساسیت
- خشکی و تحریک پوستی
استنشاق گرد و غبار سولفات روی
- تحریک مجاری تنفسی
- سرفه و عطسه
- گلودرد یا احساس سوزش
بلعیدن
مصرف خوراکی کنترلنشده باعث:
- تهوع
- درد معده
- اسهال
میشود (توجه: در صنایع پزشکی و دامداری فقط فرم دارویی و کنترلشده مصرف میشود).
- نکات مهم ایمنی هنگام کار با سولفات روی
تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
کارکنان باید در زمان کار با سولفات روی به موارد زیر توجه کنند:
- دستکش مقاوم شیمیایی
- ماسک تنفسی ضد گرد و غبار (N95 یا FFP2)
- عینک ایمنی برای محافظت از چشمها
- لباس کار مخصوص
- استفاده از کفش ایمنی در انبار
- اقدامات احتیاطی هنگام کار
- جلوگیری از ایجاد گرد و غبار
- از ریختوپاش پودر جلوگیری شود.
- کیسهها آرام و بدون فشار تکان داده شوند.
- هنگام بارگیری و انتقال، محیط دارای تهویه مناسب باشد.
- عدم خوردن، نوشیدن یا کشیدن سیگار در محل کار
- برای جلوگیری از ورود ناخواسته ماده به بدن ضروری است.
- شستوشوی دستها پس از کار
- بعد از تماس با سولفات روی باید دستها با آب و صابون شسته شوند.
- ایمنی انبارداری و نگهداری
- ماده باید در محیط خشک و خنک نگهداری شود.
- کیسهها و ظروف کاملاً دربسته باشند.
- دور از مواد ناسازگار مانند آهک، سود، اسیدهای قوی و فلزات فعال ذخیره شود.
- از قرار گرفتن زیر نور مستقیم خورشید جلوگیری شود.
- ایمنی حملونقل
- کیسهها نباید پاره یا نشت داشته باشند.
- در هنگام جابهجایی با لیفتراک یا کارگر، از ضربه یا سوراخ شدن بستهها جلوگیری شود.
- در خودروهای حمل، باید از بارانداز خشک و تمیز استفاده شود.
- نکات زیستمحیطی
- سولفات روی برای گیاهان سودمند است، اما ورود مقدار زیاد آن به آبهای سطحی میتواند برای آبزیان مضر باشد.
- از رهاسازی مستقیم آن در فاضلاب جلوگیری شود.
سولفات روی یک ترکیب مهم و کاربردی در کشاورزی، دامداری، داروسازی و صنایع شیمیایی است. به دلیل نقش حیاتی عنصر روی، مصرف این ماده در بسیاری از صنایع ضروری است. انتخاب نوع مناسب سولفات روی و اطمینان از خلوص آن میتواند تأثیر مستقیم بر عملکرد محصول یا فرایند صنعتی داشته باشد.
سولفات روی یک ماده کمخطر اما نیازمند رعایت اصول ایمنی است. با استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، جلوگیری از ایجاد گرد و غبار، رعایت نکات انبارداری و واکنش سریع در شرایط اضطراری، میتوان از خطرات احتمالی جلوگیری کرد.
انواع سولفات روی در بازار
- سولفات روی پودری
کاربرد: کشاورزی، دام و طیور
مزیت: قیمت مناسب، حملونقل آسان
- سولفات روی کریستالی
خلوص بالا — مناسب دارویی و صنعتی
- سولفات روی ۳۳٪ و ۳۵٪
بر اساس درصد خلوص در کشاورزی دستهبندی میشود.
قیمت سولفات روی
- قیمت این محصول به عوامل زیر بستگی دارد:
- درصد خلوص
- نوع (پودری یا کریستالی)
- تولید داخل یا وارداتی
- مقدار سفارش
- نوسانات بازار فلزات و نرخ ارز
در بازارگاه فلزات تادا میتوانید قیمت روز سولفات روی را بهصورت لحظهای مشاهده کنید.
مزایای خرید سولفات روی از بازارگاه فلزات تادا
- مشاهده قیمت لحظهای
- خرید مستقیم از تأمینکنندگان معتبر
- امکان مقایسه کیفیت و قیمت
- تضمین تحویل سریع
- مشاوره تخصصی قبل از خرید
برای مشاهده قیمت روز سولفات روی و خرید مستقیم، میتوانید از بازارگاه فلزات تادا استفاده کنید.