- در صنایع فلزکاری و فولاد
- گالوانیزه کردن (Galvanizing)
بیش از ۵۰٪ مصرف جهانی روی در این بخش است.در فرآیند گالوانیزه کردن(Hot-Dip Galvanizing ) ،فولاد یا آهن را با لایه‌ای از روی می‌پوشانند تا از زنگ‌زدگی و خوردگی محافظت شود. روی در اینجا نقش پوشش قربانی (Sacrificial coating) دارد؛ یعنی خودش خورده می‌شود تا فلز زیرین سالم بماند .
کاربردها:
- ورق‌های گالوانیزه (سقف، بدنه خودرو، لوله‌ها)
- دکل‌های برق، فنس‌ها، پل‌ها، تیرهای فولادی
- در صنعت آلیاژسازی
روی آلیاژهای زیادی می‌سازد که در ریخته‌گری و ساخت قطعات صنعتی استفاده می‌شوند:
آلیاژهای معروف :
ZAMAK → (Zn–Al–Mg–Cu) در قفل، دستگیره، قطعات خودرو
ZA آلیاژها → (Zn–Al–Cu): در چرخ‌دنده‌ها، یاتاقان‌ها
برنج (Brass) → (Cu–Zn): در لوله‌کشی، تزئینات، شیرآلات
ویژگی‌ها:
1-ریخته‌گری آسان 2- مقاومت بالا در برابر خوردگی 3- سطح براق و قابل آبکاری
- در صنعت باتری‌سازی
فلز روی یکی از مهم‌ترین فلزات در صنعت باتری‌سازی است ، به‌ویژه به‌عنوان آند (قطب منفی) در بسیاری از انواع باتری‌ها.
نقش اصلی روی در باتری‌ها :
- در اغلب باتری‌ها، روی نقش آند (منبع الکترون) را دارد.
- هنگام تخلیه‌ی باتری، روی اکسید می‌شود و الکترون آزاد می‌کند:
- این الکترون‌ها از مدار خارجی عبور کرده و انرژی الکتریکی مورد نیاز دستگاه را تأمین می‌کنند.
- در صنعت شیمی و داروسازی
روی در ترکیبات شیمیایی زیادی استفاده می‌شود:
ترکیبات مهم:
- اکسید روی (ZnO) → در رنگ‌ها، لاستیک، کرم ضدآفتاب، سرامیک
- سولفات روی (ZnSO₄) → در کودها، صنایع دارویی، الکترولیت روی
- کلرید روی (ZnCl₂) → در لحیم‌کاری، چسب، تصفیه آب
- در صنعت الکترونیک و انرژی
- در ساخت نیمه هادی‌ها ( ZnO، ZnS)
- در لامپ‌های فلورسنت و LEDها
- به عنوان ماده شفاف رسانا (TCO) در سلول‌های خورشیدی
- در صنایع ساختمانی و معماری
- ورق‌های روی خالص یا آلیاژی برای پوشش سقف‌ها و نمای ساختمان‌ها به‌کار می‌روند
- روی به‌خاطر ظاهر زیبا و مقاومت بالا در شرایط جوی، در معماری مدرن محبوب است.
- در کشاورزی و دام‌پروری
- عنصر ضروری برای رشد گیاهان و جانوران است.
- از سولفات روی (ZnSO₄) در کودها استفاده می‌شود تا کمبود روی در خاک برطرف شود
- در خوراک دام‌ها نیز به‌صورت افزودنی معدنی وجود دارد.
- در صنعت رنگ و پلاستیک
- اکسید روی (ZnO) به عنوان پیگمنت سفید (White pigment) و پایدارکننده UV استفاده می‌شود
- باعث افزایش مقاومت لاستیک‌ها و پلاستیک‌ها در برابر نور و گرما می‌شود.
- در محصولات آرایشی و بهداشتی
۱. اکسید روی (Zinc Oxide – ZnO)مهم‌ترین ترکیب روی در محصولات آرایشی است.
کاربردها:
- کرم ضدآفتاب (Sunscreen):
- اکسید روی یکی از فیلترهای فیزیکی UV است که اشعه‌های UVA و UVB را بازتاب و پخش می‌کند.
- برخلاف ضدآفتاب‌های شیمیایی، برای پوست‌های حساس هم مناسب است.
- کرم‌های محافظ پوست و نوزادان (مثل کرم سوختگی):
- خاصیت ضدالتهابی و التیام‌دهنده دارد.
- لایه‌ای محافظ روی پوست ایجاد می‌کند.
- کرم‌های پودر و فاندیشن‌ها:
- به‌عنوان رنگ‌دانه سفید (Pigment) و عامل مات‌کننده استفاده می‌شود.
- به کنترل چربی پوست کمک می‌کند.
ویژگی‌ها:
- ضدالتهاب و ضدباکتری
- غیرتحریک‌کننده (Hypoallergenic)
- جذب‌کننده‌ی چربی اضافی
- سازگار با پوست‌های حساس
۲. سولفید روی (Zinc Sulfide – ZnS)
- به عنوان پیگمنت سفید و درخشان‌کننده (Luminous pigment ) در لوازم آرایشی مانند سایه چشم، پودر صورت و رژگونه استفاده می‌شود.
- گاهی برای ایجاد درخشش ملایم و مرواریدی (Pearl effect) به‌کار می‌رود.
۳. اکتیلات روی (Zinc Octylate / Zinc Stearate / Zinc Oxide + Octylate )
- زینک استئارات (Zinc Stearate) پودر سفید نرمی است که به‌عنوان لغزنده و پایدارکننده در پودرهای آرایشی، رژ لب و کرم‌ها به کار می‌رود.
- باعث پخش بهتر مواد روی پوست و احساس نرمی و لطافت می‌شود.
۴. پیریتیون روی (Zinc Pyrithione – ZnPT )
- ترکیب ضدقارچ و ضدباکتری قوی.
- در شامپوهای ضدشوره (مثل (Head & Shoulders) استفاده می‌شود.
- با از بین بردن قارچ Malassezia عامل شوره را کنترل می‌کند.
۵. سولفات روی (Zinc Sulfate – ZnSO₄)
- در برخی محلول‌های شست‌وشوی صورت و تونرها به عنوان عامل ضدمیکروب و جمع‌کننده منافذ پوست استفاده می‌شود.
- گاهی در ترکیبات محلول‌های ضدجوش نیز وجود دارد.